این تفکر بیش از هر متفکری وامدار اندیشه­های نیچه (Nietzsche) و هایدگر (Heidegger) است. نیچه نخستین فرد از حلقه تفکر پسامدرن است که در قالب تفکر نیست­انگار بحران انحطاط در غرب مدرن را متذکر می­شود. وی سراسر تاریخ فلسفه­ی غرب را تاریخ نیست­انگاری خطاب می­کند و با عبارت «خدا مرده است» در صدد اثبات مرگ امر فراحسی در متافیزیک بر می­آید. به باور او متافیزیک غربی در پایان راه خود قرار دارد و دیگر قادر به درک مفاهیم نوین بشری نیست. چرا که مفاهیم نوین بشری برآمده از جهانِ فاقد امر فراحسی است.

چنین تحلیلی نشان می­دهد که چرا نیچه همچون دیگر فلاسفه، اخلاقیات را برآمده از متافیزیک نمی­داند و بالعکس متافیزیک خویش را محیط بر اخلاقیات بنیان می­گذارد. اگرچه او ادعا می­کند از نیست­انگاری گذر کرده است اما در حقیقت در قالب نوینی از نیست­انگاری به ظن خود به انتقاد از مدرنیته مشغول می­گردد.[1] هایدگر نیز چنین نظری نسبت به نیچه دارد که علی­رغم نقادی متافیزیکِ نیست­انگار خود متعلق به نحله­ی تفکر نیست­انگار است و بس.

اما نیست­انگاری چیست؟ نیچه می­گوید، موقعیتی که بشر از مرکزیت و محوریت منحوس به جانب مجهول می­چرخد و خود امری ناشناخته می­گردد و آنگاه سفر در جهت شناخت خویش و جهان پیرامون آغاز می­کند. در عوض هایدگر می­گوید، نیست­انگاری فرآیندی است که بشر در طی آن متوجه می­گردد نهایت و وجود در حقیقت یک چیز هستند: جهان تنها نهایت است و وجود، همین. بنا بر نظر متقدمین این مکتب بویژه نیچه، نیست‌انگاری عبارت از حرکت بنیادین در سیر تاریخ غرب است. جریان ژرفی است که صرفاً می‌تواند گرفتاریهای بشری و رنج­های جهانی را در خود داشته باشد. همچنین حرکتی است تاریخی از سوی اقوام صاحب اقتدار دوران نوین.
اما نیست‌انگاری صرفاً عبارت از دست‌آورد ملتی خاص نیست. آن مللی که خود را ظاهراً از طرح نیست‌انگاری به دور می‌دانند، چه بسا در بسط آن بیش از دیگران دست داشته‌اند - تنها خود نمی­دانند.

ارزشهای تفکر نیست­انگار بیش از هر چیز ادعای برابری با یکدیگر دارند چرا که در جهان واقعیات ارزشهاْ خودْ فارغ از تحلیل محتوایی و برآورد ارزشی هستند. در جهانی که هیچ اصول ارزشی پایدار نیست و به قول نیچه خدایی بر پهنه­ی گیتی نتوان متصور بود[2] اخلاقیات پیشینی بیش از هر چیز به مخاطره می­افتند و طبیعت حقوقی­شان مشخص می­گردد. ارزشها برابر می­گردند و دیگر محتوای آنها مطلق نیست. به گمانم بزرگترین انتقاد نیست­انگاری از مدرنیته مقامی است که برای وجود در نظر گرفته است: جانبی و در حاشیه. در دوران حاکمیت علم و تکنولوژی که مدرنیته مسبب آن است «وجود» ماهیتی لرزان و ناتوان و در حاشیه اجتماع می­یابد؛ تعجبی ندارد که وجود به تدریج منزوی می­گردد. انسان به آرامی مبدل به هیچ می­گردد و هیچ، اندک اندک به همه چیز مبدل می­شود. خواستگاه نیست­انگاری در جهانی است که آنرا پسامدرنیته (Post-Modernity) خطاب می­کند و به نوعی وامدار تفکر باستان تا به عصر مدرنیته است. نیست­انگاری به هیچ وجه سر سازگاری با مدرنیته ندارد.

در سیاست این تمایز به چه قسم است؟ توده­وار شدن امر سیاسی، بی­ریشگی اصول اخلاقی و بی­طرفی عامه­گرایانه به نفع هیچ چیز بر علیه همه­چیز (یعنی سکولاریسم) از ابتدایی­ترین تأثیرات مخرب تفکر نیست­انگار بر جهان سیاست­های ملی است. بطورکلی حیات معطوف به قدرت است و جمیع اراده­ها میل به قدرت دارند. همین مفهوم نیست­انگاری نیچه را عیان می­سازد که با دستور، امر و فرمان حس قرابت دارد. ارزش­ها آنوقتْ فرمانِ اراده­ی انسانی است در میل به قدرت. اراده­ی قدرت نیز به قدرت مطلق تمایل دارد. لذا اصل بر پذیرش قدرت است و تمکین در مقابل ارزش­هایی که می­آفریند. ارزشهای نیست­انگار در بهترین حالت ممکن انسانیت را از غایت به وسیله نازل می­کند و احترام به آنرا که می­بایست زیربنای هر قاعده اخلاقی باشد نفی کرده، بجای انسان قدرت را ارزش­آفرین می­شناسد. از اینرو نیست­انگاری که با نیچه در قرن نوزدهم متولد شد زمینه­ساز پدید آمدن حکومتهای تمامیت­خواه و شدیداً در طلب انحصار اقتدار گردید. جهنمی که آن حکومتها در قرن بیستم آفریدند اکنون بر کسی مخفی نیست.      

پی­نوشت­ها

[2]. بی­خدایی نیچه با بی­خدایی سنتی اعصار باستان و بی­خدایی مدرن فویرباخ (Feuerbach) تفاوت اساسی دارد. بی­خدایی نیچه پیامدهای خطرناک اخلاقی در پی دارد و معتقدم صرفاً بحران بشری ایجاد می­کند و وانهادگی انسان در تعریف عام را در پی دارد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: